1 Ár 2015, mánudaginn 6. apríl, er í Félagsdómi í málinu nr. 11 /2015 íslenska ríkið (Anton Björn Markússon hrl.) gegn Félagi íslenskra n áttúrufræðinga (Ástráður Haraldsson hrl. kveðinn upp svofelldur d ó m u r: Mál þetta var dómtekið 1. apríl 2015. Málið dæma Arnfríður Einarsdóttir, Ásmundur Helgason, Guðni Á. Haraldsson, Elín Blöndal og Sonja María Hreiðarsdóttir. Stefnandi er fjármála - og efnahagsráðherra f.h. íslenska ríkisins, Arnarhvoli við Lindargötu, Reykjavík. Stefndi er Félag íslenskra náttúrufræðinga, Borgartúni 6, Reykjavík. Dómkröfur stefnanda Stefnandi krefst þess a ð viðurkennt verði með dómi að boðað ótímabundið verkfall stefnda, Félags íslenskra náttúrufræðinga, vegna félagsman na þess í þjónustu Landspítala h áskólasjúkrahúss, sem boðað var með bréfi til fjármála - og efnahagsráðherra, dagsettu 20. mars 2015, frá og með þriðjudeginum 7. apríl 2015 , kl. 00:00, sé ólögmætt. Stefnandi krefst þess ennfremur að viðurkennt verði með dómi að boðu ð verkföll stefnda, Félags íslenskra náttúrfræðinga, annars vegar vegna félagsmanna þess í þjónustu ríkisins, sem boðað var með bréfi til fjármála - og efnahagsráðherra, dagsettu 20. mars 2015, fimmtudaginn 9. apríl 2015 milli kl. 12:00 16:00, og hins vegar vegna félagsmanna þess í þjónustu Matvælastofnunar, ótímabundið frá 20. apríl 2015, kl. 00:00, séu ólögmæt. Þá krefst stefnandi málskostnaðar úr hendi stefnda að mati dómsins. Dómkröfur stefnda Stefndi krefst sýknu af öllum kröfum stefnanda og málskostnaðar úr hendi stefnanda að mati dómsins. Málavextir Dagana 16. 19. mars sl. var efnt til atkvæðagreiðslu meðal félagsmanna stefnda um boðun verkfalls. Atkvæðagreiðslan var þrískipt. Í fyrsta lagi fór fram atkvæðagreiðsla meðal 2 félagsmanna stefn da sem starfa á Landspítala og var tekið fram á atkvæðaseðli að það skyldi vera ótímabundið og hefjast hinn 7. apríl 2015 kl. 00:00. Þá fór einnig fram atkvæðagreiðsla meðal félagsmanna stefnda , sem starfa hjá ríki nu, um boðun tímabundins verkfalls hi nn 9. apríl 2015 sem skyldi standa yfir frá kl. 12:00 - 16:00. Loks fór fram atkvæðagreiðsla meðal félagsmanna stefnda , sem starfa hjá Matvælastofnun , um boðun ótímabundins verkfalls frá 20. apríl 2015 kl. 00:00. Stefndi tilkynnti fjármála - og efnahagsráðuneytinu um fyrirhuguð verkföll með bréfum, dagsettum 20. mars sl. Í tilkynningu stefnda , sem varðar félagsmenn hans er starfa hjá Landspítala háskólasjúkrahúsi kom fram að 75 félagsmenn hefðu verið á kjörskrá, 82,7% þeirra hefðu greitt atkvæði og 82,3 % samþykkt b oðun um verkfall. Í tilkynningu stefnda , sem varðar félagsmenn hans er starfa hjá Matvælastofnun , kom fram að 12 félagsmenn hefðu verið á kjörskrá, 100 % þeirra hefðu tekið þátt og 100 % samþykkt boðun um verkfall. Í tilkynningu stefnda , sem varðar félagsmen n hans er starfa hjá ríkinu kom fram að 591 félagsmaður hefði verið á kjörskrá, 77,3% þeirra hefðu greitt atkvæði og 82,7 % samþykkt boðun um verkfall . Í tilkynningunum er því lýst yfir að með þessu sé fullnægt kröfum 15. gr. laga nr. 94/1986, um kjara samni nga opinberra starfsmanna. Með bréfum til stefnda, dagsettum 25. mars 2015 , lýsti stefnandi því yfir að hann teldi boðun og atkvæðagreiðslu verkfallanna ekki samræmast ákvæði 15. gr. laga nr. 94/1986 og s koraði stefnandi því á stefnda að afturkalla verkfal lsboðanirnar . Ella myndi ráðuneytið grípa til þeirra lögmæltu úrræða sem því væru tæk. Í bréfi til fjármála - og efnahagsráðuneytisins, dagsettu 26. mars 2015 , gerði Pál l Halldórsson, formaður B andalags háskólamanna, grein fyrir umræddum atkvæðagreiðslum og því áliti félagsins að þær hefðu verið í samræmi við lög. Stefnandi höfðaði í kjölfarið mál þetta með stefnu sem árituð var um bir tingu 31. mars sl. og þingfest sama dag. Stefnandi fer með gerð kjarasamning a á grundvelli laga nr. 94/1986 og e ru aðilar máls þessa jafnframt aðilar síðast gildandi kjarasamnings. Stefndi er stéttarfélag á grundvelli laga nr. 94/1986. Málsástæður og lagarök stefnanda Stefnandi kveðst leggja mál þetta fyrir Félagsdóm samkvæmt heimild í 2. tölulið 1. mgr. 26. gr. laga nr . 94/ 1986 , um kjarasamninga opinberra starfsmanna . Stefnandi byggir viðurkenningarkröfu sína á því að atkvæðagreiðslur þær, sem verkfallsboðanirnar byggi á hafi ekki verið í samræmi við ákvæði 15. gr. laga nr. 94/1986. F élagsmenn stefnda , sem starfi hjá ríkinu , hafi verið 712 hinn 1. janúar sl. en samkvæm t verkfallsboðun um stefnda hafi ýmist 75, 591 eða 12 félagsmönnum á mismunandi starfsstöðum verið gefinn kostur á að greiða atkvæði um þær . Þar með hafi ste f ndi ekki uppfyllt það skilyrði sem fram k omi í fyrri m álslið 15. gr. að ákvörðun um verkfallsboðun 3 hafi verið tekin í almennri leynilegri allsherjaratkvæðagreiðslu í hverju stéttarfélagi sem er samningsaðili. Liggi fyrir að ekki hafi allir félagsmenn stefnda tekið þátt í atkvæðagreiðslu um verkfallsboðun. Ste fnandi tekur fram að í síðari málsli ð 15. gr. laga nr. 94/1986 komi skýrlega fram að svo verkfallsboðun sé lögmæt og samþykkt þurfi að minnsta kosti helmingur þeirra félagsmanna , sem starfa hjá þeim sem verkfall beinist gegn, að hafa tekið þátt í atkvæðagr eiðslunni. Af orðalagi í erindi formanns Bandalags háskólamanna frá 26. mars sl. megi ráða að það sé sameiginlegur skilningur aðildarfélaga bandalagsins , þar með talið stefnda, að með orðalaginu í skilningi á k væðis 15. gr. sé átt við þann vinnustað sem félagsmaður sem leggur niður störf í verkfalli starfar hjá og á í vinnusambandi við. Sé sá skilningur í ósamræmi við skýrt gildi ssvið laga nr. 94/1986 sem mæli fyrir um kjarasamninga opinberra starfsmanna. Í 3. gr. laganna kom i skýrt fram að það sé fjármálaráðherra sem fari með fyrirsvar ríkissjóðs við gerð og framkvæmd kjarasa mninga samkvæmt lögum þessum. Sé ljóst að orðalagið eigi að túlka til samræmis við gildissvið laganna og að þar sé átt v ið viðsemjanda stéttarfélaga samkvæmt lögunum, þ.e. stefnanda, en ekki einstaka vinnustaði. Atkvæðagreiðsla stefnda hafi beinst að ríkinu, Matvælastofnun og Landspítala háskólasjúkrahúsi . Með því að haga atkvæðagreiðslu á þann hátt og jafnframt með hliðsjón a f gögnum málsins, skýringum formanns Bandalags háskólamanna , atkvæðaseðli stefnda o g tilkynningu um verkfallsboðun sé ljóst að ste f ndi hafi ekki uppfyllt þá kröfu sem k omi fram í síðari málslið 15. gr. laganna. Um málskostnaðarkröfu sína vísar s tefnandi til 130. gr. laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála, sbr. 69. gr. laga nr. 80/1938 , um stéttarfélög og vinnudeilur. Málsástæður og lagarök stefnda Stefndi kveður málatilbúnað stefnanda ekki vera svo ljósan sem æskilegt væri og geri það honum erfiðara fyrir við að taka til varna í máli þessu. Þannig sé í stefnu látið að því liggja að málið varði túlkun 15. gr. laga nr. 94/1986, um kjarasamning a opinberra starfsma nna, og þá að því er varðar það hverjir skuli njóta atkvæðisréttar um tillögu um vi nnustöðvun. Ummæli sem fram komi síðar í stefnu virðist þó benda til þess að af hálfu stefnanda sé einnig á því byggt að stefnda sé óheimilt að beina verkfalli að einstökum stofnunum ríkisins. Verði því ekki hjá því komist að taka afstöðu til beggja þessar a álitaefna. Stefndi byggir sýknukröfu sína á því að atkvæðagreiðsl ur um vinnustöðv a n ir félagsins hafi verið lögmæt ar og í fullu samræmi við fyrirmæli laga um kjarasamninga opinberra starfsmanna og venjur á vinnumarkaði . Með því að hafa haft þann hátt á um boðun verkfalls sem félagið hafði, hafi í einu og öllu verið staðið að verkum í samræmi við ákvæði laga nr. 94/1986 og sambærileg ákvæði almennu laganna um stéttarfélög og vinnudeilur nr. 80/1938. Ákvæði 15. gr. laganna byggi að mati stefnda bersýnilega á því að ákvörðun um verkfall eigi að ráðast af atkvæðum þeirra félagsmanna stéttarfélags sem starfa hjá þeim sem verkfallið 4 beinist gegn, þeim sem eiga a ð taka þátt í verkfalli, og að meiri hluti þeirra þurfi að hafa samþykkt hana til að verkfall sé lögmæt t . Þetta sé enda í bestu samræmi við ákvæði 18. gr. laganna. Samkvæmt því ákvæði skuli boðað verkfall ta k a til allra starfsmanna sem starfa hjá þeim at vinnu rek endum sem verkfall beinist gegn, annarra en þeirra sem óheimilt er að leggja niður störf samkvæmt lög un um. Þá byggir stefndi ennfremur á því að rétturinn til þess að gera verkföll sé grundvallarréttur, sem tryggður sé með 74. gr. sbr 75. gr. stjórnar skrár og sbr. 2. mgr. 11. gr. mannréttindasáttmála E vrópu . Allar takmarkanir á verkfallsrétti beri því að túlka þröngt. Samkvæmt 14. gr. laga nr. 94/1986 séu heimildir stéttarfélaga til að gera verkföll bundin þeim skilyrðum og takmörkunum einum sem sett eru í þeim sömu lögum. Sá skilningur stefnanda að verkfall verði aðeins boðað með þeim hætti að ákvörðu n um það verði tekin af öllum félagsmönnum stefnda, óháð því að hverjum verkfallsaðgerðin beinist hverju sinni , verði ekki rökstuddur með ákvæðum laga nr. 94/1986. Túlkun stefnanda verði ekki réttilega leidd af 15. gr. fyrrgreindra laga. Í greinargerð sinni gerir stefndi grein fyrir því að hann telji að t venns konar skilning sé unnt að leggja í ákvæði 15. gr. kjarasamningslaganna : a. Að boðun verkfalls sé því aðeins lögmæt að ákvörðun um hana hafi verið tekin í almennri leynilegri allsherjaratkvæðagrei ðslu allra félagsmanna stéttarfélagsins sem gerir samninginn. b. Að til að samþykkja verkfallsboðun þurfi a.m.k. helmingur þeirra félagsmanna, sem starfa hjá þeim sem verkfallið beinist gegn, að hafa tekið þátt í atkvæðagreiðslunni og meiri hluti þeirra s amþykkt hana. Stefndi telur að byggja verði á síðari skýringarkosti num . Þannig sé fyrri málsliðurinn í 15. gr. skilinn í samhengi við hinn síðari og hugtakið í skilningi greinarinnar sé allsherjaratkvæðagreiðsla þeirra sem ætl að er að fara í verkfall. Hins vegar virðist sem s tefnandi byggi á þriðja skýringarkostinum sem stefndi telji ekki koma til greina. Þannig telji stefnandi í stefnu að félagsmenn stefnda , sem starfi hjá ríkinu, alls 712 félagsmenn , hefðu þurft að taka þátt í atkvæðagreiðslunni. Í raun séu félagsmenn stefnda alls um 1300 og f jölmargir þeirra starf i ekki hjá ríkinu. Ef hinum fyrri skýringarkosti af þeim tveimur sem til greina komi væri beitt , hefðu allir félagsmenn stefnda þurft að t aka þátt í atkvæðagrei ðslunni en e kki aðeins þ eir sem eigi að fara í verkfall, þ.e. ekki aðeins þeir sem starfa hjá ríkinu. Ef byggt væri á skilningi stefnanda , þyrfti kjörskrá við atkvæðagreiðslu um verkfallsboðun að vera tvíþætt eða tvenns konar. Annars vegar skrá um alla þá sem aðild eiga að stéttarfélagi og sem samkvæmt skilningi stefnanda ættu þá að njóta atkvæðisréttar og hins vegar skrá um þá af þessum allsherjarlista sem eig i að fara í viðkomandi verkfall. Ástæðan sé sú að samkvæmt ákvæði 15. gr. verði að liggja fyrir að til að samþykkja verkfallsboðun hafi 5 að minnsta kosti helmingur þeirra félagsmanna, sem starfa hjá þeim sem verkfallið beinist gegn , að hafa tekið þátt í atkvæðagreiðslu og meiri hluti þeirra samþykkt hana . Stefndi ítrekar að verkföllum samkvæmt lögunum verði einungis settar þæ r skorður sem beinlínis sé kveðið á um í lögum nr. 94/1986, sbr. 14. gr. Samkvæmt 2. mgr. 14. gr., sbr. 1. gr. , l aga nr. 67/2000, teljist það til verkfalla í skilningi laganna þegar starfsmenn leggja niður venjuleg störf sín að einh verju eða öllu leyti í því skyni að ná tilteknu sa meiginlegu markmiði. Sama gildi um aðrar sambærilegar aðgerðir af hálfu starfsmanna sem j afna megi til vinnustöðvunar. Tilhögun verkfallsaðgerða r í tíma, rúmi og umfangi verði þannig að mati stefnda ekki ta kmörkuð á grundvelli reglna laganna um atkvæðagreiðslur. Byggir stefnandi þannig á því að boðaðar verkfallsaðgerðir stefnda , sem afmarkaðar eru eftir atvinnurekendum , Matvælastofnun, Landspítala háskólasjúkrahúsi eða í þriðja lagi öllum öðrum atvinnurekend um, sem félagsmenn starfi hjá og taka laun eftir samningi stefnda við ríkið, fullnægi í öllu hugtaksskilyrðum verkfalls eða vinnustöðvunar í skilningi 14. gr. og þrengri túlkun á því hugtaki verði ekki leidd af öðrum ákvæðum laganna. Byggir stefndi þannig á því að af ákvæði 15. gr. verði ekki leidd slík takmörkun á inntaki verkfa llsréttarins sem stefnandi vilji vera láta. Stefndi b yggir á því að 1. málslið 15. gr. beri að túlka í samræmi við 2. málslið hennar þannig að ákvörðun um verkfall sé tekin af öllum þeim sem um er að véla, þ.e. þeim starfsmönnum sem leggja eigi niður störf hverju sinni. Stefndi kveður þennan skilning hafa stoð í ákvæ ði 23. gr. laganna þar sem segi: kjör starfsmanna og fer eftir lögum þessu m, verða aðeins teknar af þeim sem starfa hjá þeim Þá vísar stefndi um þennan skilning einnig til dóms Félagsdóms í málinu nr. 12/2001. Í samræmi við ofangreint verði ekki byggt á svo þröngri túl kun á ákvæðum 15. gr. um boðun verkfalls að allir félagsmenn stefnda eigi að hafa um það að segja hvort starfsmenn hjá þeim atvinnurekanda , þar sem til st andi að leggja niður störf, fari í verkfall eða ekki. Slík túlkun fari gegn þeim grundvallarsjónarmiðum sem að baki verkfallsréttinum búa og anda þeirra laga sem um það gild i . Þá væri slík túlkun heldur ekki í samræmi við viðurkennda skýringu á ákvæðum almennu vinnulöggjafarinnar nr. 80/1938 en það séu hin almennu lög sem st efndi t elji að sérlögin um kjarasamning opinberra starfsmanna eigi að túlka til samræmis við. Byggir stefndi á því að atkvæðagreiðslur í umræddum tilvik um hafi náð til allra félagsmanna stefnda sem starfa hjá viðkomandi atvinnurekanda sem verkfallsaðgerð b einist gegn. Meiri hluti þeirra hafi tekið þátt í atkvæðagreiðslunni og meiri hluti þeirra hafi samþykkt vinnustöðvunina. Það séu þeir starfsmenn , sem verði fyrir áhrifum af vinnustöðvuninni , og því eðlilegt að þeir einir greiði um hana atkvæði en ekki aðr ir félagsmenn stefnda . Ákvörðun um verkfall með þessum hætti fari í engu gegn lögum og brjóti ekki í bága við þá framkvæmd , sem viðurkennd hafi verið af aðilum vinnumarkaðarins, þ.e. að boða til 6 verkfalla með öðrum hætti en ótímabund n um allsherjarverkföll um. Ekki verði séð að nein málefnaleg rök standi til þess að koma í veg fyrir að verkfall sé boðað með svo afmörkuðum hætti sem hér um ræðir. Felist hið minna í hinu meira og f yrst boða megi allsherjarverkfall hjá öllum atvinnurekendum sem starfa eftir sam ningi aðila í einu, standi engin rök til þess að banna takmarkaðri vinnustöðvun. Þá by ggir stefndi á því að með því að boða verkföll með þessum hætti nái stefndi þeim tilgangi sem verkföllunum sé ætlað gagnvart viðsemjenda sínum en þess sé jafnframt gætt að farin sé hin vægasta leið sem fær sé í því efni. Með þessu móti sé gætt meðalhófs í boðun fyrirhugaðra vinnustöðvana og þ ess gætt að þær séu ekki víðtækari en nauðsynlegt er , enda um að ræða mi kilvæga hagsmuni og íþyngjandi aðgerð. Stefndi vísar til þess að þrátt fyrir óskýran málatilbúnað stefnanda megi þó hugsanlega draga þá ályktun af efni stefnunnar að af hálfu stefnanda sé einnig á því byggt að stefnda sé óheimilt að beina verkfalli að ein stökum stofnunum ríkisins. Stefndi kveður ljóst af orðalagi 15. gr., 18. gr. og alveg sérstaklega 23. gr. l. nr. 94/1986 að í skilningi laganna geti verið margir. Ákvæði 23. gr. þar sem segi að [á] kvarðanir um samninga eða annað, er varð ar kjör starfsmanna og fer eftir lögum þessum, verða aðeins teknar af þeim sem sé sérstaklega afdrátt arlaust hvað þetta varðar. Það sé enda ekki bersýnilegt hvaða tilgangi þjóni að orða ákvæði laganna með þessum hætti ef atvinnurekandi samkvæmt þeim er aðeins einn, íslenska ríkið. Þá vísar stefndi til fyrirligg jandi ráðningarsamninga sem sýni að atvinnurekendur félagsmanna séu margi r og hver stofnun ríkisins komi fram sem sjálfstæður atvinnurekandi með sjálfstæða aðild að ráðningarsamningi og sérstaka kennitölu. Stefndi byggir á ákvæðum laga nr. 94/1986, lögum nr. 80/1938, o g s tjórnarskrá lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944, sérstaklega 74. og 75. gr. Þá byggir stefndi á 11. gr. mannréttindasáttmála E vrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Krafa stefnda um málskostnað styðst við 130. gr. laga nr. 91/1991 og lög nr. 50/1988 hvað varðar kröfu um virðisaukaskatt á málflutningsþóknun . Stefndi kveðst ekki vera virðisaukaskattskyldur og ber i honum því nauðsyn til að fá dóm fyrir skatti þessum úr hendi stefnanda. Niðurstaða Mál þetta á undir Félagsdóm samkvæmt 2. tl. 1. mgr. 26. gr. laga nr. 94/1986, um kjarasamninga opinberra starfsmanna. Við upphaf aðalmeðferðar málsins lýsti lögmaður stefnanda því yfir að ágreiningur aðila í máli þessu lyti einungis að mismunandi túlkun þeirra á ákvæðum 15. gr. laga nr. 94/1986. Ekki er ágreiningur með aðilum um þá málavexti sem þeir telja skipta máli við úrlausn málsins. Stefndi efndi til þriggja atkvæðagreið slna um vinnustöðvanir. Samkvæmt framlögðum gögnum tilkyn nti stefndi stefnanda, með bréf i , dagsettu 20. mars 2015, um boðun 7 ótímabundins verkfalls frá þriðjudeginum 7. apríl 2015 kl. 00:00. Í bréfinu er gerð grein fyrir því að dagana 16. - 19. mars 2015 hafi farið fram atkvæðagreiðsla meðal félagsmanna í Félagi íslenskra náttúrufræðinga , sem starfa hjá Landspítala , um boðun verkfallsins. Jafnframt er upplýst að á kjörskrá hafi verið 75 félagsme nn , 62 hafi greitt atkvæði, þ.e. 82,7%, 51 eða 82,3 % hefði sagt já en 3 eða 4,8 3% hefðu sagt nei og átta atkvæðaseðlar verið auðir eða 12,9 %. Með bréfi, dagsettu 20. mars 2015, tilkynnti stefndi stefnanda um boðun ótímabundins verkfalls frá mánudeginum 20 . apríl 2015 frá kl. 00:00 . Í bréfinu er gerð grein fyrir því að dagana 16. - 19. mars 2015 hafi farið fram atkvæðagreiðsla meðal félagsmanna í Félagi íslenskra náttúrufræðinga , sem starfa hjá Matvælastofnun , um boðun verkfallsins. Jafnframt er upp lýst að á kjörskrá hafi verið 12 félagsmenn , 12 hafi greitt atkvæði, þ.e. 100% og 12 eða 100% hefðu sagt já . Með bréfi, dagsettu 20. mars 2015, tilkynnti stefndi stefnanda um boðun tímabundins verkfalls fimmtudaginn 9. apríl 2015 frá kl. 12:00 til kl. 16:00. Í bréf inu er gerð grein fyrir því að dagana 16. - 19. mars 2015 hafi farið fram atkvæðagreiðsla meðal félagsmanna í Félagi íslenskra náttúrufræðinga, sem starfa hjá ríkinu, um boðun verkfallsins. Jafnframt er upplýst að á kjörskrá hafi verið 591 félagsmaður , 457 h afi g reitt atkvæði, þ.e. 77,3%, 378 eða 82,7% hefðu sagt já, 49 eða 10,7% hefðu sagt nei og auðir seðlar hefðu verið 30 eða 6,6%. Stefnandi byggir kröfu sína um að viðurkennt verði að framangr eind verkföll séu ólögmæt á því að fyrir liggi að ekki hafi allir félagsmenn stefnda tekið þátt í framangreindum atkvæðagreiðslum um verkfallsboðun. Hafi félagsmenn stefnda sem starfi hjá ríkinu verið 712 um síðustu áramót en samkvæmt umræddum verkfallboðunum stefnda hafi ýmist 75, 591 eða 12 félagsmönnum verið gefinn kostur á að greiða atkvæði um verkfallsboðanirnar. Þar með hafi ekki verið uppfyllt það skilyrði fyrri málsliðar 15. gr. laga nr. 94/1986 að ákvörðun um verkfallsboðun hafi verið tekin í almennri leynilegri allsherjaratkvæð agreiðslu í hverju stéttarfélagi sem er samningsaðili. Jafnframt bendir stefnandi á að í síðari málslið sömu lagagreinar komi skýrlega fram að svo verkfallsboðun teljist lögmæt, þurfi að minnsta kosti helmingur þeirra félagsmanna, sem starfa hjá þeim sem v erkfallið beinist gegn, að hafa tekið til samræmis við skýrt gildissvið laganna og jafnframt með hliðsjón af 3. gr. þeirra þar sem skýrt komi fram að það sé fjá rmálaráðherra sem fari með fyrirsvar ríkissjóðs við gerð og framkvæmd kjarasamninga. Vísi tilvitnað orðalag ákvæðisins þannig til stefnanda sjálfs, íslenska ríkisins, en ekki til einstakra vinnustaða. Þar sem atkvæðagreiðsla stefnda hafi beinst að ríkinu, Matvælastofnun og Landspítala háskólasjúkrahúsi , hafi hún ekki verið í samræmi við ákvæði síðari málsliðs 15. gr. laganna. Stefndi mótmælir kröfum stefnanda og bendir á að það teljist til grundvallarréttar stéttarfélaga að gera verkföll, sbr. 74., sbr. 75. gr., stjórnarskrárinnar og 11. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá beri að skilja ákvæði 15. gr. laga nr. 94/1986 þannig að 8 verkfall eigi að ráðast af atkvæðum þeirra félagsmanna stéttarfélags, sem starfa hjá þeim sem verkfallið beinist gegn, þ.e. þeim se m eigi að taka þátt í verkfalli, og að meiri hluti þeirra þurfi að hafa samþykkt hana til að verkfall sé lögmætt. Sé það enda í samræmi við ákvæði 18. og 23. gr. laganna. Í ljósi fullyrðingar stefnanda í stefnu um a ð 712 félagsmenn stefnda hefðu þurft að t aka þátt í atkvæðagreiðslunum, bendir stefndi á að félagsmenn stefnda séu alls um 1300 og starfi fjölmargir þeirra ekki hjá ríkinu. Yrði fallist á skýringu stefnanda, hefðu allir félagsmennirnir þurft að taka þátt í atkvæðagreiðslunum en ekki einun gis þeir sem starfa hjá ríkinu. Með lögum nr. 94/1986 var lögfest sú meginregla að þeim starfsmönnum ríkisins, sem lög nr. 38/1954 , um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, tóku til, sbr. nú lög nr. 70/1996, er heimilt að gera verkfall með þeim takmörkunum ein um sem tilteknar eru í lögunum , sbr. 14. gr. laga nr. 94/1986. Í þessu máli hyggst stefndi knýja fram kröfur sínar um breytingu á kjarasamningi með verkfalli. Fyrir liggur að einungis hluti félagsmanna stefnda greiddi atkvæði um verkfallsboðun. Um boðun ve rkfalls er bæði fjallað í 15. gr. laga nr. 94/1986 og eins 23. gr. sömu laga. Fyrri greinin er eftirfarandi: almennri leynilegri allsherjaratkvæðagreiðslu í hverju stéttarfélagi sem er samningsaðili. Til að samþykkja verkfallsboðun þarf a.m.k. helmingur þeirra félagsmanna, sem starfa hjá þeim sem verkfallið beinist gegn, að hafa tekið þátt í atkvæðagreiðslunni og meiri hluti þeirra Í 1. mgr. 23. gr. laganna segir a ð ákvarðanir um samninga og annað, sem varðar kjör starfsmanna og fer eftir lögunum, verði aðeins teknar af þeim sem starfa hjá þeim vinnuveitanda eða vinnuveitendum sem samningur nær til. Eftirfarandi athugasemdir við ákvæðið koma fram í frumvarpi til lag hjá þeim vinnuveitendum sem tiltekinn kjarasamningur tekur til geta tekið ákvarðanir um hann, svo sem samþykkt uppsögn og boðun verkfalls. Getur þar verið um að ræða eitt félag að hluta eða heild eða fleiri félög að hluta eða heild eftir því hvernig aðild að viðkomandi Sum stéttarfélög gera fleiri en einn kjarasamning við sína viðsemjendur. Lög nr. 94/1986 girða ekki fyrir slíkt, sbr. athugasemdir með frumvarpi því er varð að lögunum. Þannig gera lögin beinlínis ráð fyrir því að hluti félagsmanna stéttarfélags eigi að greiða atkvæði um verkfall. Verður hugtakið allsherjaratkvæðagreiðsla í skilningi 15. gr. laga nr. 94/1986 því ekki skilið svo að atkvæðagreiðsla þurfi að ná t il allra félagsmanna þess stéttarfélags sem á í hlut heldur nægir að hún nái til þeirra sem taka laun samkvæmt þeim kjarasamningi sem freista á að breyta með fram settum kröfum og vinnustöðvun. Til að samþykkja verkfallsboðun þarf samkvæmt seinni málslið 15. gr. laga nr. 94/1986 a.m.k. helmingur þeirra félagsmanna sem starfa hjá þeim sem verkfallið beinist gegn að hafa tekið þátt í atkvæðagreiðslu og meiri hluti þeirra að hafa samþykkt hana. Hér kemur 9 þá til skoðunar hvort bæði þeir sem leggja niður vinnu og eins þeir félagsmenn stéttarfélagsins sem ekki leggja niður vinnu eigi að greiða atkvæði um verkfallsboðun. Í því sambandi verður að hafa í huga að við setningu framangreindra laga tíðkaðist ekki að verkföll væru tímabundin og/eða bundin við tiltekinn v innustað. Þannig náðu þau undantekningalaust til allra félagsmanna. Framkvæmdin hefur breyst á undanförnum árum en æ algengara er orðið að stéttarfélög boði til vinnustöðvana sem takmarkist við tiltekna vinnustaði og markist af tímabundnum lotum. Hefur þes si framkvæmd á verkfallsrétti stéttarfélaga verið látin óátalin og hefur stefnandi í þessu máli til að mynda ekki mótmælt vinnustöðvunum stefnda á þeim forsendum að stefndi hafi ekki þennan rétt. Í ljósi þess að lög nr. 94/1986 setja ekki stéttarfélögum skorður að þessu leyti er það álit réttarins að þeim sé heimilt að boða til staðbundinna vinnustöðvana. Þá telur dómurinn að horfa til þess, hverjir teljist vera a tvinnurekendur eða vinnuveitendur í almennum skilningi. Ekki verður fallist á það með stefnanda að vegna þess að hann er gagnaðili stefnda að gildandi kjarasamningi, verði að líta svo á að hann sé atvinnurekandi eða vinnuveitandi sem verkfallsaðgerð beinis t gegn í framangrein d um skilningi. Fyrir liggur að forstöðumenn einstakra stofnana ríkisins sjá almennt um að ráða starfsfólk stofnana sinna og gera við það ráðningarsamninga, sbr. 5. gr. laga nr. 70/1996 , um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Þá fa ra forstöðumenn stofnana með almennar stjórnunarheimildir gagnvart starfsmönnum þeirra og taka ákvarðanir er lúta að réttindum þeirra og skyldum. Sú almenna regla gildir um slíkar ákvarðanir að þeim verður ekki skotið til æðra stjórnvalds, sbr. 49. gr. lag a nr. 70/1996. Teljast stofnanirnar því vera atvinnurekendur og vinnuveitendur starfsmannanna í þessum skilningi en ekki ríkið sjálft. Þá kemur skilningur löggjafans á framangreindu jafnframt fram í greinargerð með frumvarpi til laga um breytingu á lögum n r. 80/1938, um stéttarfélög og vinnudeilur, sem lagt var fyrir á 120. löggjafarþingi 1995 - 1996. Þar er vikið að fyrirkomulagi atkvæðagreiðslna um verkfallsboðun í lögum nr. 94/1986 og tekið þannig til orða að samkvæmt gildandi lögum sé það skilyrði vinnust öðvunar meðal opinberra starfsmanna að minnsta kosti helmingur félagsmanna sem eiga í hlut hafi tekið þátt í atkvæðagreiðslu og meiri hluti þeirra samþykkt vinnustöðvun. Er jafnframt rakið að með nýjum ákvæðum laganna um stéttarfélög og vinnudeilur sé ætlu nin að heimila að ákvörðun um vinnustöðvun, sem eingöngu er ætlað að taka til hluta félagsmanna eða eins fyrirtækis, verði tekin með atkvæðagreiðslu hlutaðeigandi félagsmanna. Þá er þar sérstaklega áréttað að með því séu Ekki verður heldur fram hjá því litið að einungis hluti félagsmanna stefnda mun leggja niður störf í þeim staðbundnu verkföllum er um ræðir. Við verkfall fellur niður vinnuskylda starfsmanna en að sam a skapi fellur niður skylda vinnuveitanda til þess að greiða þeim laun. Þeir félagsmenn stefnda sem verkfallið nær ekki til halda hins vegar sínum launum. Það hlýtur því að teljast eðlilegt að þeir einir sem leggja niður störf hafi þann rétt að taka einir ákvörðun 10 um hvort þeir fari í verkfall eða ekki en ekki að aðrir félagsmenn, sem halda áfram störfum, geti þar haft úrslitaáhrif. Þegar litið er til alls framangre inds og orðalags 15. gr. laga nr. 94/1986 verður að leggja til grundvallar að þeim einum ber i að taka þátt í atkvæðagreiðslu um verkfallsboðun sem starfa hjá vinnuveitanda eða vinnuveitendum sem verkfall beinist gegn og viðkomandi kjarasamningur tekur til. Samkvæmt framansögðu telst viðkomandi ríkisstofnun vera vinnuveitandi starfsmannanna í þess um s kilningi en ekki ríkið sjálft. Ágreiningslaust virðist að áðurgreindar niðurstöður atkvæðagreiðslna þeirra, sem mál þetta lýtur að, sýni að meira en helmingur félagsmanna í Félagi íslenskra náttúrufræðinga , sem starfa hjá í fyrsta lagi Landspítala hásk ólasjúkrahúsi , í öðru lagi Matvælastofnun, og í þriðja lagi ríkinu, hafi tekið þátt í atkvæðagreiðslu num og meiri hluti þeirra samþykkt framangreind verkfö ll á hverjum vinnustað fyrir sig . Að þessu virtu og með vísan til alls framangreinds verður að telja að framangreindar atkvæðagreiðslur sem verkfallsboðanir stefnda byggja st á hafi verið í samræmi við ákvæði 15. gr. laga nr. 94/1986. Teljast framangreind verkföll stefnda því lögmæt. Verður viðurkenningarkröfu stefnanda því hafnað og stefndi sýknaður af kr öfum stefnanda í máli þessu. Eftir niðurstöðu málsins verður stefnanda gert að greiða stefnda málskostnað . Við ákvörðun málskostnaðar er litið til þess að samhliða þessu máli voru rekin fjögur önnur samkynja mál. Að þessu virtu telst málskostnaður hæfilega ákveðinn 150.000 krónur. D Ó M S O R Ð: Stefndi, Félag íslenskra náttúrufræðinga , skal vera sýkn af kröfum stefnanda, íslenska ríkisins, í máli þessu. Stefnandi greiði stefnda 150.000 krónur í málskostnað. Arnfríður Einarsdóttir Ásmundur Helgason Guðni Á. Haraldsson Elín Blöndal Sonja María Hreiðarsdóttir